Φίλοι του λόγου: Στη μηχανή του χρόνου - Από τον Μ. Κωνσταντίνο στον Ιουστινιανό

Η μηχανή του χρόνου ταξίδεψε τους μαθητές και τις μαθήτριες της Β' Γυμνασίου στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου και του Ιουστινιανού! Από τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης και της Αγίας Σοφίας μέχρι τη Στάση του Νίκα, η βυζαντινή ιστορία "ζωντανεύει" μέσα από αφηγήσεις - "μαρτυρίες", διαλόγους, επιστολές, ακόμα και συνεντεύξεις, τις οποίες έγραψαν τα παιδιά αναλαμβάνοντας ρόλο πρωταγωνιστή, αυτόπτη μάρτυρα των ιστορικών γεγονότων ή αφανούς ήρωα.

Ήμουν κι εγώ εκεί… στα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης

Η είδηση της μεταφοράς της πρωτεύουσας από τη Δύση στην Ανατολή, στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου, προκάλεσε μεγάλη έκπληξη σε όλους τους υπηκόους της αυτοκρατορίας. Όλοι απορούσαμε: πώς η Νέα Ρώμη θα μπορούσε να συναγωνιστεί σε επίπεδο αρχιτεκτονικής την Παλαιά Ρώμη, με τη μακρά ιστορία και τη μνημειώδη ομορφιά;

Για πολύ καιρό η περιοχή της νέας πρωτεύουσας βρισκόταν σε πλήρη αναβρασμό: η κατασκευή τειχών, επιβλητικών λεωφόρων και μεγαλοπρεπών κτιρίων ακολουθούσε ταχύτατους ρυθμούς και όλα έδειχναν ότι το νέο διοικητικό κέντρο θα κοσμείται από μοναδικά έργα τέχνης! Όταν πια έφτασε η ημέρα των επίσημων εγκαινίων παρουσίᾳ του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, αυτό που είδαμε ξεπέρασε κάθε προσδοκία… Τα ολοκληρωμένα πλέον δημόσια κτίρια άνοιξαν για πρώτη φορά και οι δρόμοι πλημμύρισαν από πλήθος κόσμου. Ακόμα και οι πιο απαιτητικοί δήλωναν απόλυτα ικανοποιημένοι! Νιώθω περήφανος που ήμουν κι εγώ ένας από τους τυχερούς που παρευρέθηκαν σ’ αυτό το τόσο σημαντικό γεγονός…

Η ημέρα των εγκαινίων της νέας πρωτεύουσας ήταν για όλους μας μια ημέρα χαράς και γιορτής. Μια νέα σελίδα στην ιστορία της αυτοκρατορίας έμελλε να γραφτεί, γεμάτη λαμπρότητα και δόξα. Η Παλαιά Ρώμη ανήκε πλέον στο παρελθόν… Όλοι ξέραμε ότι τη διαδεχόταν επάξια η Πόλη!

Αποκαλυπτική συνέντευξη! Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄ μιλάει ανοιχτά για την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και τη στάση του απέναντι στον Χριστιανισμό.

- Σεβαστέ αυτοκράτορα, προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση η απόφασή σας να μεταφέρετε την πρωτεύουσα του κράτους στην Ανατολή και να ιδρύσετε τη Νέα Ρώμη. Γιατί κάνατε την κίνηση αυτή;

- Να σας πω… Στην περιοχή του αρχαίου Βυζαντίου, τη θέση που διάλεξα για την πρωτεύουσά μου, διασταυρώνονται δυο ήπειροι, η Ασία και η Ευρώπη, και ενώνονται δυο θάλασσες, η Μεσόγειος και ο Εύξεινος Πόντος. Όπως καταλαβαίνετε, αυτή η μοναδική γεωπολιτική θέση αναμένεται να οδηγήσει σε ραγδαία ανάπτυξη του εμπορίου. Εκτός, όμως, από την οικονομική της σημασία, η Πόλη μου θα έχει στρατηγικό ρόλο και από την άποψη της εξωτερικής πολιτικής. Οι εξωτερικοί εχθροί μας είναι πολλοί, έρχονται κυρίως από τον Βορρά και την Ανατολή, και από τη νέα πρωτεύουσα θα μπορούμε να τους αποκρούσουμε ευκολότερα.

- Το χριστιανικό στοιχείο είναι ιδιαίτερα ισχυρό στην Ανατολή... Ποια θρησκευτική πολιτική σκοπεύετε να ακολουθήσετε;

- Μα, νομίζω ότι οι προθέσεις μου είναι φανερές από το πλήθος των εκκλησιών που οικοδομήθηκαν στη Νέα Ρώμη… Πάντα ήμουν της άποψης ότι η θρησκεία ή, καλύτερα, μια ενιαία θρησκεία μπορεί να αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο για την πολυεθνική μας αυτοκρατορία. Γι’ αυτό, ακόμα και πριν το διάταγμα των Μεδιολάνων που στήριξε την ανεξιθρησκία, είχα εκδώσει νόμους ευνοϊκούς για τους Χριστιανούς. Ωστόσο, ως αυτοκράτορας πρέπει να τηρήσω τις ισορροπίες… Δε θέλω να συγκρουστώ με τα μέλη της συγκλητικής αριστοκρατίας, που είναι ειδωλολάτρες!

Ο. Αμαλία, Β3

Διάλογος Ιουστινιανού - Θεοδώρας

Την προηγούμενη της Στάσης του Νίκα, ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα συζητούν στο παλάτι…

- Τι σου συμβαίνει, Ιουστινιανέ; Τι έχεις και βαρυγκομάς;

- Πονοκέφαλο μεγάλο…

- Και στο ’πα, καλέ μου, εχθές στο συμπόσιο, το κρασί θέλει ρέγουλα!

- Μακάρι να ’φταιγε το κρασί… Άλλο με πονοκεφαλιάζει: η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με τους δήμους. Αναρωτιέμαι τι θα γίνει αύριο στον Ιππόδρομο…

- Μυρίζεσαι δηλαδή εξέγερση;

- Πολύ το φοβάμαι, και δεν ξέρω τι να κάνω…

- Αν έρθουν έτσι τα πράγματα, θα κάνεις αυτό που πρέπει, αγαπητέ μου. Θα καταστείλεις την εξέγερση, όπως αρμόζει σε έναν αυτοκράτορα! Όλα θα πάνε καλά, φθάνει να δείξεις πυγμή και αποφασιστικότητα.

- Έτσι μου ’ρχεται να τα βροντήξω όλα και να φύγω…

- Για να σε βλέπουν όλοι σαν έναν αυτοκράτορα που το έβαλε στα πόδια; Έχεις ισχυρό στρατό και μια γυναίκα που θα σε βοηθήσει με όλες τις δυνάμεις της!

- Σ ’ ευχαριστώ, καλή μου, που είσαι πάντα στο πλευρό μου... Τι θα έκανα χωρίς εσένα;

- Μαζί θα τα καταφέρουμε, άντρα μου… Εμάς θα μας γράψει η ιστορία!

Μ. Μαριέλα, Β2

Οι αναμνήσεις ενός αυλικού από τη Στάση του Νίκα
Από τα παράθυρα του παλατιού των Βλαχερνών βλέπαμε φλόγες να μαίνονται και μαύρο καπνό να ανεβαίνει προς τον ουρανό. Ο Βελισάριος μας είπε ότι χιλιάδες εξεγερμένοι βρίσκονταν στον Ιππόδρομο. Οι φήμες έλεγαν ότι σπίτια και ταβέρνες είχαν λεηλατηθεί τη νύχτα...
Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα στεκόταν δίπλα στο ανατολικό παράθυρο, όρθια, όση ώρα συζητούσαν οι άντρες, και κοίταζε έξω την πόλη που φλεγόταν. Γύρισε προς τον Ιουστινιανό, τον κοίταξε σταθερά στα μάτια και του είπε: "Η αυτοκρατορική πορφύρα είναι ελκυστική για σάβανο, άρχοντά μου... Έτσι δεν είναι;"
Κ. Εύα, Β2

Η Στάση του Νίκα μέσα από τη ματιά ενός αυτόπτη μάρτυρα

Ένας έμπορος από τη Θεσσαλονίκη, ο Θεόδωρος, που βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη και έζησε τα γεγονότα από κοντά, συζητά με τον φίλο του Φώτιο:

Θεόδωρος: Φίλε μου, ακόμα δεν μπορώ να συνέλθω…

Φώτιος: Μα τι συνέβη στη Βασιλεύουσα; Πες μου, καίγομαι να μάθω…

Θεόδωρος: Όχι άλλες φωτιές, σε παρακαλώ!

Φώτιος: Ηρέμησε, καλέ μου φίλε… Τώρα είσαι ασφαλής εδώ στη Θεσσαλονίκη, μακριά από την Πόλη…

Θεόδωρος: Ξέρεις, όλα ξεκίνησαν στον Ιππόδρομο… Οι δήμοι διαμαρτύρονταν για τους φόρους και την κακοδιοίκηση. Ξεσήκωσαν το πλήθος εναντίον του αυτοκράτορα και σύντομα η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Οι στασιαστές πυρπολούσαν τα πάντα, τίποτα δεν έμεινε όρθιο! Παντού άκουγες την κραυγή ΝΙΚΑ, ΝΙΚΑ, ΝΙΚΑ!

Φώτιος: Μα τι σημαίνει αυτό;

Θεόδωρος: Ήταν το σύνθημα των στασιαστών.

Φώτιος: Φαντάζομαι την ατμόσφαιρα που επικρατούσε… Τι είδαν τα μάτια σου, Θεόδωρε! Και ο αυτοκράτορας; Τι έκανε ο Ιουστινιανός;

Θεόδωρος: Στην αρχή πανικοβλήθηκε και ήταν έτοιμος να φύγει, αλλά η γυναίκα του, η Θεοδώρα, τον έπεισε να μείνει και να αντιμετωπίσει δυναμικά την κατάσταση.

Φώτιος: Ψύχραιμη γυναίκα!

Θεόδωρος: Φιλόδοξη… Ήθελε να πεθάνει σαν αυτοκράτειρα!

Φώτιος: Και πώς τέλειωσαν όλα;

Θεόδωρος: Οι στρατηγοί του Ιουστινιανού κατάφεραν να παγιδέψουν το πλήθος στον Ιππόδρομο. Άκουσα πως 30.000 άνθρωποι σφάχτηκαν μέσα σε λίγη ώρα!

Φώτιος: Τι λες, φίλε μου! Σε τι καιρούς ζούμε…

Λ. Άννα, Β2

Διάλογος Ανθέμιου - Ισίδωρου

Ανθέμιος: Ισίδωρε, ο αυτοκράτορας μας τίμησε με την εμπιστοσύνη του και μας ανέθεσε ένα πολύ σημαντικό έργο, την κατασκευή της Αγίας Σοφίας… Τι προτείνεις να κάνουμε;

Ισίδωρος: Αγαπητέ συνάδελφε, το έργο μας πρέπει να είναι πρωτότυπο και μοναδικό! Σκέφτομαι να συνδυάσουμε τον κατά μήκος άξονα των βασιλικών, των μακρόστενων ρωμαϊκών κτιρίων, με τον καθ’ ύψος άξονα των περίκεντρων κτιρίων, που είναι κυκλικά ή πολυγωνικά.

Ανθέμιος: Πολύ καλή ιδέα! Προτείνω να δώσουμε έμφαση στο κέντρο, στον καθ’ ύψος άξονα του ναού, και να φτιάξουμε έναν εντυπωσιακό τρούλο!

Ισίδωρος: Συμφωνώ απόλυτα! Σαν να το βλέπω μπροστά μου… Τέσσερις ογκώδεις πεσσοί σχηματίζουν το κεντρικό τετράγωνο και συνδέονται με τόξα. Αυτά με τη σειρά τους σχηματίζουν ημισφαιρικά τρίγωνα, δημιουργώντας ένα στεφάνι, πάνω στο οποίο στηρίζεται ο τρούλος.

Ανθέμιος: Και με πολλά παράθυρα στη βάση του για να μπαίνει άπλετο φως… Θα μοιάζει σαν να κρέμεται από τον ουρανό! Ας ξεκινήσουμε αμέσως. Το έργο μας θα θαυμάζεται στους αιώνες!

Λ. Θεανώ, Β2

Ένα γράμμα - πρόσκληση για τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας

Κ. Χριστίνα, Β2

Εντυπώσεις από τη Βασιλεύουσα

Αγαπητέ μου Θεόφιλε,

Σου γράφω από τη Βασιλεύουσα. Τι υπέροχη πόλη!

Βρίσκομαι εδώ λόγω της δουλειάς του πατέρα μου, που είναι έμπορος και έπρεπε να έρθει στην Κωνσταντινούπολη για να προμηθευτεί μεταξωτά, μπαχαρικά και άλλα είδη πολυτελείας. Με πήρε μαζί του «για να μαθαίνω τη δουλειά»… Πόσο τυχερός είμαι!

Η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας είναι απλά μαγευτική! Τα κτίρια, οι άνθρωποι, η ατμόσφαιρα, δεν ξέρω από πού να ξεκινήσω… Ας τα πάρω με τη σειρά!

Λοιπόν, το πρώτο που βλέπεις καθώς πλησιάζεις την Πόλη, είναι τα εντυπωσιακά τείχη που την περιβάλλουν και την προφυλάσσουν από ξηράς. Ποιον εχθρό μας δε θα μπορούσαν να απωθήσουν;

Μπαίνοντας στη Βασιλεύουσα, θα συναντήσεις την υπέροχη πλατεία του Κωνσταντίνου! Την κοσμούν λαμπρά αγάλματα και κτίρια, ενώ εδώ βρίσκεται και η έδρα της Συγκλήτου. Στο κέντρο της δεσπόζει η περίφημη κολόνα από πορφυρίτη, από την κορυφή της οποίας το άγαλμα του Κωνσταντίνου Α΄ εποπτεύει όλη την πόλη. Αυτή η πλατεία είναι πάντα γεμάτη κόσμο και ζωή!

Παράλληλα, η Πόλη έχει πάρα πολλούς ναούς. Όλοι τους είναι θαυμαστοί, όμως αυτός που ξεχωρίζει είναι η Αγία Σοφία. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός της είναι πολύ ιδιαίτερος. Ο πατέρας μου είπε ότι λέγεται «βασιλική μετά τρούλου». Το εσωτερικό της λαμπρής αυτής εκκλησίας είναι το κάτι άλλο. Είναι φανερό ότι τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι τα καλύτερα σε όλη την αυτοκρατορία! Χρωματιστά μάρμαρα και υπέροχα ψηφιδωτά σε χρυσό φόντο τη στολίζουν.

Το ωραιότερο όμως είναι ο γιγαντιαίος της τρούλος, που παρά το μέγεθός του, μοιάζει να αιωρείται. Πρόκειται για ένα θαύμα!

Θα ήταν βέβαια παράλειψη να βρίσκομαι στην Κωνσταντινούπολη και να μην παρακολουθήσω έναν αγώνα στον περίφημο ιππόδρομό της… Το θέαμα είναι μοναδικό! Τα άρματα, τα άλογα, οι πολύχρωμες στολές, οι ζητωκραυγές των θεατών που υποστηρίζουν την ομάδα τους, όλα ξεπερνούν κάθε φαντασία!

Καλέ μου φίλε, ελπίζω να σου έδωσα μια γεύση από τη μεγαλοπρέπεια και τη γοητεία της Βασιλεύουσας. Είναι μια πόλη στολίδι στην οικουμένη! Θα φύγω από δω με τις καλύτερες εντυπώσεις. Ίσως σε κάποια στιγμή στο μέλλον να τα καταφέρουμε να την επισκεφτούμε και μαζί…

Με τους φιλικούς μου χαιρετισμούς,

Αλέξιος

Κ. Σήλια, Β2

Άλλοι/ες προτίμησαν το κολάζ, το κόμικς, ακόμα και το ψηφιδωτό!

Κωνσταντινούπολη