Φίλοι του λόγου: Στη μηχανή του χρόνου - Από τον Μ. Κωνσταντίνο στον Ιουστινιανό και τον Ηράκλειο

Η μηχανή του χρόνου ταξίδεψε τους μαθητές και τις μαθήτριες της Β΄ Γυμνασίου στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου, του Ιουστινιανού και του Ηρακλείου! Από το διάταγμα των Μεδιολάνων και τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης μέχρι τη Στάση του Νίκα και την ανάκτηση του Τιμίου Σταυρού, η βυζαντινή ιστορία "ζωντανεύει" μέσα από σελίδες ημερολογίου, διαλόγους, αφηγήσεις - "μαρτυρίες" και επιστολές, τις οποίες έγραψαν τα παιδιά αναλαμβάνοντας ρόλο πρωταγωνιστή, αυτόπτη μάρτυρα των ιστορικών γεγονότων ή αφανούς ήρωα.

Από το ημερολόγιο του Κωνσταντίνου Α΄- Διάταγμα των Μεδιολάνων

Φεβρουάριος, 313

Αγαπητό ημερολόγιο,

Ως Αύγουστος της Δύσης, αφού κατατρόπωσα τον αντίπαλό μου Μαξέντιο στη μάχη της Μουλβίας γέφυρας, συναντήθηκα σήμερα στα Μεδιόλανα με τον Αύγουστο της Ανατολής Λικίνιο. Ήταν καιρός να συνεννοηθούμε μεταξύ μας, ώστε να υπάρχει μια κοινή πολιτική στα θρησκευτικά θέματα σε όλη την αυτοκρατορία. Μπορώ να πω πως είμαι πολύ ικανοποιημένος, γιατί κατάφερα να πείσω τον Λικίνιο ότι, για το καλό του κράτους, είναι αναγκαίο να τερματιστούν πια οι διωγμοί πολιτών για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Υπογράψαμε λοιπόν από κοινού ένα διάταγμα που κατοχυρώνει την ανεξιθρησκία! Κάθε Ρωμαίος πολίτης θα έχει από εδώ και μπρος το δικαίωμα να πιστεύει σε όποια θρησκεία θέλει και να λατρεύει τον Θεό ή τους θεούς του, χωρίς να φοβάται και να κινδυνεύει.

Γνωρίζω πως το διάταγμα αυτό ευνοεί κυρίως τους Χριστιανούς, αφού η δική τους θρησκεία είναι αυτή που έχει καταδιωχτεί με μανία… Πράγματι, τους συμπαθώ και πιστεύω πως, αν τους ευνοήσω, θα με στηρίξουν πολιτικά, για να εκπληρώσω τις φιλοδοξίες μου. Άλλωστε, Χριστιανή είναι η αγαπημένη μου μητέρα… Ωστόσο, πρέπει να κινηθώ με προσοχή, για να μην προκαλέσω αντιδράσεις από τους οπαδούς των άλλων θρησκειών.

Η σημερινή μέρα θα μείνει στην ιστορία! Θα φέρει τη χαρά στους Χριστιανούς και τη συμφιλίωση σε όλους τους υπηκόους της αυτοκρατορίας.

Μ. Άρης, Β2

Ήμουν κι εγώ εκεί… στα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης

11 Μαΐου 330, Νέα Ρώμη

Αγαπητέ Ιωάννη,

Με μεγάλη χαρά και περηφάνια σου γράφω πως είμαι πλέον επίσημα κάτοικος της νέας πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας! Σήμερα πραγματοποιήθηκαν τα επίσημα εγκαίνια της πόλης, με όλη τη λαμπρότητα που ταίριαζε σε μια τόσο σημαντική στιγμή. Τώρα το κέντρο βάρους της αυτοκρατορίας θα μετατοπιστεί από τη Δύση στην Ανατολή και είμαι σίγουρος πως αυτό θα αλλάξει την πορεία της ιστορίας.

Ο Κωνσταντίνος δε λυπήθηκε ούτε τον κόπο ούτε τα έξοδα, προκειμένου να δημιουργήσει μια πόλη όχι μόνο αντάξια, αλλά και καλύτερη από την παλιά πρωτεύουσα. Ακολούθησε βέβαια το ρυμοτομικό σχέδιο της Ρώμης, αλλά και προίκισε τη Νέα με τείχη, επιβλητικές λεωφόρους και το φόρουμ, μια πολύ ωραία πλατεία. Δε θα μπορούσε βέβαια από την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας να λείπει το Ιερόν Παλάτιον και το κτίριο της Συγκλήτου, αλλά και διάφορα δημόσια κτίρια, εκκλησίες, λουτρά, δεξαμενές… Ωστόσο, ο αυτοκράτορας φρόντισε και για την ψυχαγωγία την πολιτών, με έναν θαυμάσιο ιππόδρομο, όπου φαντάζομαι να διεξάγονται οι πιο συναρπαστικοί αγώνες! Επιπλέον, η πόλη στολίστηκε με τα πιο λαμπρά έργα τέχνης, που ήρθαν από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας, και έγινε πανέμορφη.

Οι εορτασμοί είχαν ξεκινήσει εδώ και σαράντα μέρες, αλλά σήμερα ήταν το αποκορύφωμα! Ο Κωνσταντίνος, ντυμένος με μεγαλοπρέπεια και φορώντας ένα εντυπωσιακό διάδημα στολισμένο με πολύτιμους λίθους και μαργαριτάρια, εμφανίστηκε στο φόρουμ συνοδευόμενος από μέλη της αυλής του. Εκεί πραγματοποιήθηκε η τελετή αφιέρωσης μιας στήλης, η οποία υψώθηκε στο σημείο όπου, όπως άκουσα να λένε, ο αυτοκράτορας είχε δει το όραμα που τον καθοδήγησε στην οριοθέτηση της πόλης. Ο κόσμος ήταν πολύς, αλλά εγώ είχα πιάσει από ώρα μια καλή θέση και τα είδα όλα! Στην κορυφή της στήλης έβαλαν ένα χρυσό άγαλμα του αυτοκράτορα, ενώ στα θεμέλιά της τοποθετήθηκαν ιερά κειμήλια τόσο των Χριστιανών όσο και των εθνικών. Ο Κωνσταντίνος φρόντισε ώστε οποιαδήποτε ουράνια δύναμη υπάρχει να είναι ευνοϊκή για την πόλη του!

Από το φόρουμ έτρεξα στον ιππόδρομο, όπου θα συνεχίζονταν οι εκδηλώσεις των εγκαινίων, Πρώτα μπήκε ένα άρμα με ένα χρυσό άγαλμα του Κωνσταντίνου που συνοδευόταν από τμήμα της αυτοκρατορικής φρουράς, με υπέροχες ενδυμασίες. Το πλήθος ζητωκραύγαζε ενθουσιασμένο και ακόμη περισσότερο όταν, με διαταγή του αυτοκράτορα, μοιράστηκαν νομίσματα ειδικά κομμένα για την περίσταση, με την προσωποποίηση της πόλης. Πήρα κι εγώ ένα τέτοιο νόμισμα και σκοπεύω να μην το ξοδέψω, αλλά να το φυλάξω σαν ενθύμιο αυτή της μεγάλης μέρας που είχα την τύχη να ζήσω…

Φίλε μου, μακάρι, με τη βοήθεια του Θεού, η πόλη μας να γίνει ξακουστή στα πέρατα του κόσμου και οι απόγονοι μας να ζήσουν περιόδους δόξας και ακμής! Σε περιμένω να με επισκεφθείς, για να θαυμάσεις από κοντά τη Νέα Ρώμη!

Μ. Γιώργος, Β2

Στάση του Νίκα - διάλογος

Σύμβουλος Α: Αυτοκράτορά μου, βρισκόμαστε σε δύσκολη θέση. Οι στασιαστές ξεχύθηκαν στην Πόλη και παντού αντηχεί η κραυγή Νίκα, το σύνθημά τους! Λεηλατούν την αγορά, πυρπολούν κτίρια, έχουν φτάσει τα πρόθυρα του παλατιού! Προτείνω να σκεφτούμε την ιδέα της φυγής. Ίσως είναι η μόνη λύση…

Ιουστινιανός: Δε σου κρύβω ότι κι εγώ έκανα την ίδια σκέψη. Αν όμως το αποφασίσουμε, πρέπει να το οργανώσουμε καλά. Πρέπει να καταστρώσουμε σχέδιο που θα προβλέπει όλα τα ενδεχόμενα…

Σύμβουλος Β: Αν πας στη Θράκη μαζί με την αυτοκράτειρα, πιστεύω πως θα διαφύγετε τον κίνδυνο.

Θεοδώρα: Ιουστινιανέ, άκουσέ με… Δεν είναι η φυγή η λύση, ακόμα κι αν πρόκειται να σωθούμε. Δεν ταιριάζει σ’ έναν αυτοκράτορα να εγκαταλείπει τον λαό του στα χέρια ενός ανίκανου όπως ο Υπάτιος και να φεύγει κυνηγημένος. Έτσι υπερασπίζεσαι την τιμή σου;

Ιουστινιανός: Πες την αλήθεια, Θεοδώρα! Μήπως ο αυτοκρατορικός σου τίτλος είναι αυτός που σε νοιάζει περισσότερο και όχι η τιμή μου;

Θεοδώρα: Μα δε διαφέρει το ένα από το άλλο! Κάποιος που έγινε αυτοκράτορας είναι απαράδεκτο να γίνει φυγάς… Όσο για μένα, καλύτερα να πεθάνω παρά να υπάρξει μέρα που δε θα φοράω τη βασιλική αυτή πορφύρα. Αν θέλεις απλά να σωθείς, Ιουστινιανέ, μπορείς να το κάνεις. Πλούτη και πλοία υπάρχουν άφθονα! Σκέψου το καλά όμως… Ίσως το μετανιώσεις, αν αναλογιστείς πως ο θάνατος είναι προτιμότερος από μια άδοξη ζωή! Στις σελίδες της ιστορίας έχουν θέση μόνο οι τολμηροί και οι αποφασιστικοί. Μην το βάλεις στα πόδια σαν δειλός, μείνε εδώ και αγωνίσου, αν θέλεις να κερδίσεις τον σεβασμό του λαού σου!

Βελισάριος: Ας ετοιμάσουμε τον στρατό, αυτοκράτορά μου! Μπορούμε να νικήσουμε!

Ιουστινιανός: Θεοδώρα, σ’ ευχαριστώ. Είμαι πραγματικά τυχερός που έχω μια τέτοια σύζυγο στο πλευρό μου. Έχεις δίκιο! Αν εγκαταλείψω τώρα, όλα θα χαθούν… Δεν υπάρχουν περιθώρια για δεύτερες σκέψεις, ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας. Πρέπει να κινηθούμε άμεσα και χωρίς δισταγμούς, για να πατάξουμε την εξέγερση. Βελισάριε, Ναρσή, αναλάβετε δράση! Η τύχη μας είναι στα χέρια σας. Κάντε το καθήκον σας…

Γ. Στέργιος, Β2

Από το ημερολόγιο του Ιουστινιανού - Στάση του Νίκα

11 Ιανουαρίου 532

Ζω τον χειρότερο εφιάλτη μου… Σήμερα ξέσπασε στον ιππόδρομο η δυσφορία του λαού για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τη φορολογία που έχω επιβάλει. Παρά την υπόσχεσή μου ότι θα απομακρύνω από τη θέση τους τους κρατικούς αξιωματούχους που το πλήθος θεωρεί υπεύθυνους, δεν κατάφερα να ελέγξω την κατάσταση και οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν. Φυσικά, οι συγκλητικοί και οι ευγενείς δεν έχασαν την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους την αναστάτωση αυτή. Ανέβασαν στον θρόνο τον Υπάτιο, τον ανιψιό του Αναστάσιου, αυτόν τον αχάριστο που ανατράφηκε υπό την προστασία μου… Πού να ήξερα τι φίδι έτρεφα στον κόρφο μου!

Μετά τα επεισόδια στον ιππόδρομο, οι επαναστάτες έχουν ξεχυθεί στους δρόμους και, εξαγριωμένοι, πυρπολούν και καταστρέφουν ό,τι βρεθεί στο διάβα τους. Το πλήθος των εξεγερμένων όλο και μεγαλώνει, η ιαχή «Νίκα» μεταδίδεται από στόμα σε στόμα… Στο παλάτι επικρατεί πανικός, είμαστε περικυκλωμένοι! Περνάει από το μυαλό μου να εγκαταλείψω την Κωνσταντινούπολη….

18 Ιανουαρίου 532

Η στάση του Νίκα αποτελεί παρελθόν! Η Θεοδώρα, η υπέροχη γυναίκα μου, με έπεισε να παραμείνω στην πόλη και να καταστείλω αποφασιστικά την εξέγερση. Οι στρατηγοί μου Βελισάριος και Μούνδος κατάφεραν να εγκλωβίσουν χιλιάδες επαναστάτες στον ιππόδρομο, όπου και τους κατέσφαξαν.

Μετά από αυτό, δεν πιστεύω πως θα τολμήσει πια κανείς να μου εναντιωθεί… Οι εχθροί μου νικήθηκαν, η τάξη στην Κωνσταντινούπολη αποκαταστάθηκε! Πάντως, θα φροντίσω να περιορίσω σημαντικά τη δύναμη των δήμων και να ενισχύσω την αυτοκρατορική εξουσία. Καιρός να εφαρμόσω το πολιτικό μου πρόγραμμα: ένα κράτος, μία εκκλησία, μία νομοθεσία!

Π. Δημήτρης, Β4

Ήμουν κι εγώ εκεί… στην ανάκτηση του Τιμίου Σταυρού

Σήμερα ήταν μία λαμπρή μέρα για την αυτοκρατορία και τον Χριστιανισμό. Επιτέλους, μετά από τόσους αγώνες κατά των Περσών, πήραμε πίσω τον Τίμιο Σταυρό, το ιερότερο κειμήλιο της Χριστιανοσύνης! Ο αυτοκράτοράς μας, ο Ηράκλειος, όχι μόνο ανέλαβε προσωπικά την ηγεσία του στρατεύματος, αλλά και μας εμψύχωνε πάντα με τις φλογερές του ομιλίες κατά των εχθρών του Χριστιανισμού και της Ρωμανίας. Έτσι αγωνιστήκαμε όλοι με αυταπάρνηση και καταφέραμε να συντρίψουμε τους εχθρούς μας!

Η αρπαγή του Τιμίου Σταυρού από τους άπιστους Πέρσες ήταν μεγάλο πλήγμα για κάθε Χριστιανό, αλλά τώρα Τον έχουμε πάλι στα χέρια μας και θα επιστρέψει εκεί όπου ανήκει. Νιώθω περήφανος και τυχερός που μπόρεσα κι εγώ να πολεμήσω γι’ αυτόν τον ιερό σκοπό. Δάκρυα συγκίνησης και χαράς ανεβαίνουν στα μάτια μου… Τιμή και δόξα στον θεοφύλακτο αυτοκράτορά μας και πάνω από όλα δόξα στον Θεό που ευλόγησε τον αγώνα μας και μας χάρισε τη νίκη!

Γ. Μαρία, Β2

Εντυπώσεις από τη Βασιλεύουσα

Αγαπητή Θεοδοσία,

Σου γράφω από τη Βασιλεύουσα. Τι υπέροχη πόλη! Ο πατέρας μου μου έκανε επιτέλους τη χάρη να με πάρει μαζί του σε ένα από τα ταξίδια του. Είναι η πρώτη φορά που αφήνω την πόλη μας για έναν τόσο μακρινό προορισμό και είμαι ενθουσιασμένη! Στις λίγες μέρες που βρίσκομαι εδώ πραγματικά έχω μαγευτεί από όλα όσα βλέπω τριγύρω μου. Δεν έχω ξαναδεί τόσο κόσμο ούτε τόσο πολλά και εντυπωσιακά αξιοθέατα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι η Κωνσταντινούπολη χαρακτηρίζεται ως η Πόλη!

Πολλά είναι αυτά που θαύμασα στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας μας.

Το φόρουμ του Κωνσταντίνου, μια υπέροχη πλατεία κυκλικού σχήματος, διακοσμημένη με πλήθος έργων τέχνης και με την πανύψηλη στήλη του αυτοκράτορα στο κέντρο…

…Την περίφημη υπόγεια δεξαμενή του Ιουστινιανού, όπου η οροφή στηρίζεται σε ένα δάσος από μαρμάρινους κίονες, ενώ στη βάση δύο απ’ αυτούς βρίσκονται δύο τεράστιες κεφαλές Μέδουσας…

Αλλά και τον επιβλητικό ναό των Αγίων Αποστόλων με τους τάφους των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων.

Ωστόσο, αυτά που με εντυπωσίασαν περισσότερο δεν είναι άλλα από το Ιερόν Παλάτιον και βέβαια τον περικαλλέστατο ναό της Αγίας Σοφίας.

Ναι, καλή μου φίλη, είχα την τύχη να επισκεφτώ το παλάτι, αφού η σύζυγος ενός αυλικού ζήτησε να διαλέξει η ίδια κάποιο από τα αρώματα που έφερε ο πατέρας μου από την Ανατολή και φυσικά αυτός με πήρε μαζί του! Ξέρεις, δεν πρόκειται για ένα μόνο κτίριο, αλλά για ολόκληρο κτιριακό συγκρότημα, το οποίο απλώνεται σε ένα πολύ μεγάλο οικοδομικό τετράγωνο και λειτουργεί όχι μόνο ως αυτοκρατορική κατοικία, αλλά και ως διοικητικό κέντρο της αυτοκρατορίας. Έτσι, μέσα σ’ αυτό βρίσκονται το παλάτι της Δάφνης,

αλλά και κρατικές υπηρεσίες. Όλα αυτά φαντάσου πως συνδέονται με εσωτερικές αυλές και κήπους, που έχουν θαυμάσια θέα στη θάλασσα του Μαρμαρά και στολίζονται με κρήνες, έργα τέχνης, ψηφιδωτά, αλλά και σπάνια φυτά και άνθη.

Όσο για την Αγία Σοφία τι να πω γι’ αυτό το αρχιτεκτονικό θαύμα, για τον πλούτο και την πολυτέλεια της εσωτερικής διακόσμησης, για τα ψηφιδωτά με τις ολοζώντανες μορφές που λάμπουν σε χρυσό φόντο και θαρρείς πως είναι έτοιμες να σου μιλήσουν, για τον τρούλο που μοιάζει να τον κρατούν οι άγγελοι από τον ουρανό; Μόνο αν τα δεις όλα αυτά με τα ίδια σου τα μάτια θα μπορέσεις να τα πιστέψεις…

Αύριο θα πάμε με τον πατέρα στον ιππόδρομο. Είναι φανατικός οπαδός των Πράσινων και διασκεδάζει ιδιαίτερα παρακολουθώντας τις αρματοδρομίες. Για να σου πω την αλήθεια, εμένα δε με ενθουσιάζουν τόσο οι αγώνες, αλλά τα θεάματα που παρουσιάζονται στα διαλείμματα. Ο πατέρας μού είπε ότι πάντα εμφανίζονται μίμοι, χορευτές, ακροβάτες, εξωτικά ζώα… Οπότε, ανυπομονώ κι εγώ όσο κι αυτός!

Επειδή όμως όλα τα ωραία τελειώνουν κάποτε, σε μια εβδομάδα θα βρίσκομαι πίσω στην πόλη μας… Θα τα πούμε λοιπόν από κοντά, για να σου εξηγήσω με περισσότερες λεπτομέρειες όσα είδα, αλλά και όσα θα συναντήσω από εδώ και πέρα. Μέχρι τότε σου στέλνω τους χαιρετισμούς μου από τη μαγική Κωνσταντινούπολη!

Με αγάπη,

η φίλη σου Μαρίνα

Λ. Μαρίνα, Β2

Εντυπώσεις από τη Βασιλεύουσα - αγορά και ιππόδρομος

Αγαπητέ μου φίλε Θεόδωρε,

Σου γράφω από τη Βασιλεύουσα… Τι υπέροχη πόλη! Κρίνοντας πως έχω μεγαλώσει αρκετά, ο πατέρας μου με πήρε μαζί του για να τον βοηθήσω, να μαθαίνω και τη δουλειά του εμπόρου κοντά του… Φτάσαμε χτες, μετά από ένα μακρύ και κοπιαστικό ταξίδι, αλλά με το που μπήκαμε στην Πόλη ξέχασα την κούρασή μου και έμεινα να κοιτάζω γύρω μου θαμπωμένος, να θαυμάζω την αρχιτεκτονική και την πολυτέλεια των κτιρίων της. Όλα όσα λένε γι’ αυτήν είναι αλήθεια, και με το παραπάνω! Καμία σχέση με τη δική μας επαρχιακή κωμόπολη…

Αφού τακτοποιηθήκαμε στο χάνι όπου θα μείνουμε, πήγαμε κατευθείαν στην αγορά. Ήταν γεμάτη μαγαζάκια και κυκλοφορούσαν χιλιάδες άνθρωποι. Ζαλίστηκα από τον κόσμο, από τις φωνές των εμπόρων που διαλαλούσαν την πραμάτεια τους, από τα αρώματα και τις μυρωδιές… Όμως όλα αυτά πρέπει να τα συνηθίσω, αν θέλω να γίνω κι εγώ ένας καλός έμπορος υφασμάτων, σαν τον πατέρα. Ένας άρχοντας, με βαρύτιμα δαχτυλίδια σε κάθε δάχτυλο, αγόρασε πολλά υφάσματα και μάλιστα είπε στον πατέρα μου ότι, αν αρέσουν στη γυναίκα και την κόρη του, αύριο θα έρθει να πάρει κι άλλα! Πρέπει να είναι πολύ πλούσιος, γιατί δεν έκανε σχεδόν καθόλου παζάρια… Ο πατέρας έμεινε πολύ ευχαριστημένος από τα χρήματα που έβγαλε και, για να το γιορτάσουμε, με πήγε στον ιππόδρομο! Μπορείς να φανταστείς τη χαρά μου…

Φτάνοντας εκεί, το πρώτο που μου έκανε εντύπωση ήταν το τεράστιο μέγεθος του ιπποδρόμου. Έχει σχήμα πετάλου και ο πατέρας μού είπε ότι χωράει μέχρι και 100.000 θεατές! Τέσσερα επιβλητικά χάλκινα άλογα δεσπόζουν σε έναν πύργο πάνω από τις πύλες, ενώ τον ίδιο τον ιππόδρομο κοσμούν αγάλματα αφιερωμένα σε φημισμένους αρματοδρόμους. Αυτό όμως που με μάγεψε πραγματικά ήταν οι αγώνες! Στις ιπποδρομίες συμμετείχαν τέσσερις διαφορετικές ομάδες και οι αθλητές φορούσαν υπέροχες στολές με το χρώμα που αντιστοιχούσε στην ομάδα τους, κόκκινο, λευκό, πράσινο και γαλάζιο. Είχαμε πολύ καλές θέσεις και μπόρεσα να δω τον ίδιο τον αυτοκράτορα να δίνει από το θεωρείο του το σύνθημα για να ξεκινήσουν οι αγώνες. Τότε μπήκαν στην αρένα ταυτόχρονα τέσσερα άρματα, που έκαναν εφτά φορές τον γύρο του ιπποδρόμου. Σε ένα μεγάλο βάθρο, ορατό από όλους μας, ήταν τοποθετημένα εφτά αυγά στρουθοκαμήλου. Κάθε φορά που ένας αρματοδρόμος εκπλήρωνε έναν γύρο, αφαιρούσαν ένα αυγό από το όνομά του. Η αγωνία και ο ενθουσιασμός μου ήταν απερίγραπτος! Δεν μπορούσα να σταματήσω να ζητωκραυγάζω, όπως και ο πατέρας μου και το υπόλοιπο πλήθος, που ενθάρρυνε κραυγάζοντας τους διαγωνιζόμενους. Ήταν ό,τι πιο συναρπαστικό έχω δει στη ζωή μου! Μακάρι να ήσουν κι εσύ μαζί μας…