Φίλοι του λόγου: Στη μηχανή του χρόνου - Η εποχή της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου

Η μηχανή του χρόνου ταξιδεύει και πάλι τους μαθητές και τις μαθήτριες της Β' Γυμνασίου, αυτή τη φορά στην εποχή της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου! Από την εικονομαχία και τον εκχριστιανισμό των σλαβικών λαών μέχρι τον Βασίλειο Β΄ Βουλγαροκτόνο και τον εκχριστιανισμό των Ρώσων, η βυζαντινή ιστορία "ζωντανεύει" μέσα από αφηγήσεις - "μαρτυρίες", επιστολές ή σελίδες ημερολογίου, τις οποίες έγραψαν τα παιδιά αναλαμβάνοντας ρόλο αυτόπτη μάρτυρα των ιστορικών γεγονότων ή προσώπου που πρωταγωνίστησε σ' αυτά.

Ήμουν κι εγώ εκεί… όταν απομάκρυναν την εικόνα του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη

Από το πρωί οι φήμες έτρεχαν στην Πόλη. «Ο αυτοκράτορας διέταξε την απομάκρυνση της εικόνας του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη!».

Έτρεχα κι εγώ όσο πιο γρήγορα μπορούσα, αλλά ο δρόμος προς τη Χαλκή Πύλη ήταν γεμάτος κόσμο. Με κόπο κατάφερα να πλησιάσω αρκετά κοντά. Στην Πύλη είχαν συγκεντρωθεί πολλοί, κάθε καρυδιάς καρύδι. Είδα και κάποιους στρατιώτες με μεγάλες σκάλες. Κοίταξα ψηλά, προσπαθώντας να δω την εικόνα του Χριστού. Βρισκόταν εκεί, όπως πάντα, προστατεύοντας την Πόλη. Ένιωσα για μια στιγμή ανακούφιση! Αλλά τότε… έγινε το κακό. Οι στρατιώτες κατέβασαν την εικόνα. Από τον κόσμο άλλοι ζητωκραύγαζαν και άλλοι έκλαιγαν. Κάποιοι πιάστηκαν στα χέρια. Όλοι φώναζαν...

Ήμουν έτοιμη να φωνάξω κι εγώ στους αμαρτωλούς να βάλουν την εικόνα πίσω, στη θέση της, όταν ένα χέρι μου έκλεισε το στόμα. Ήταν ο πατέρας μου. Με τράβηξε στην άκρη. Με ένα νεύμα του κεφαλιού του μου έδειξε κι άλλους στρατιώτες που έρχονταν τρέχοντας, σίγουρα για να επιβάλουν την τάξη. Τη νέα τάξη του αυτοκράτορα, του εικονομάχου Λέοντα Ίσαυρου…

Γυρίσαμε γρήγορα στο σπίτι. Οι γονείς μου μάζεψαν όλες τις εικόνες του σπιτιού, τις τύλιξαν με προσοχή σε πανιά και τις έκρυψαν στο πηγάδι. Φοβάμαι. Φοβάμαι πως εμάς, τους εικονολάτρες, μας περιμένουν μαύρες μέρες…

Μ. Μαρία, Β2

Επιστολή του Ιωάννη Δαμασκηνού προς τους εικονολάτρες

Αδελφοί μου,

Η πίστη μας δέχεται μια άνευ προηγουμένου επίθεση, και δυστυχώς έχει διχαστεί η χριστιανική κοινότητα. Ήδη η απομάκρυνση της εικόνας του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη της Βασιλεύουσας δεν προμηνούσε τίποτα καλό, αλλά ήταν το 730 που τα πράγματα έφτασαν στα άκρα. Η αυτοκρατορική εξουσία δημοσίευσε διάταγμα στο οποίο δήλωσε καθαρά την εναντίωσή της προς τη λατρεία των εικόνων. Και σαν να μην έφτανε αυτό, όσοι είχαν αντίθετη άποψη διώχθηκαν και τιμωρήθηκαν με εξορίες, φυλακίσεις, δήμευση της περιουσίας τους...

Μα πώς είναι δυνατόν, αδελφοί μου, να απαγορεύεται η προσκύνηση των αγίων εικόνων μας; Εικόνες που αναπαριστούν τις μορφές του Ιησού, της Παναγίας και των Αγίων της εκκλησίας μας, που κλείνουν μέσα τους την πίστη όσων τις φιλοτέχνησαν… Τόσους αιώνες η λατρεία των εικόνων αποτελεί μέρος της θρησκείας μας. Πώς και γιατί να το αλλάξουμε αυτό; Βέβαια, οι εικονομάχοι μας κατηγορούν για ειδωλολατρία, χωρίς να σκέφτονται ότι αυτό που προσκυνούμε ευλαβικά στις εικόνες δεν είναι η ύλη, αλλά το εικονιζόμενο ιερό πρόσωπο.

Εύχομαι ο αγώνας μας να δικαιωθεί, ώστε να επιστρέψουν οι εικόνες στις εκκλησίες μας και όλοι οι Χριστιανοί να λάβουν την ευλογία του Κυρίου.

Οι προσευχές μου ας σας συντροφεύουν…

Ιωάννης Δαμασκηνός

Α. Νίκος, Β2

Οι πρωταγωνιστές μιλούν... - Κύριλλος

Μαζί με τον αδερφό μου, τον Μεθόδιο, έχουμε αναλάβει μια δύσκολη όσο και σπουδαία αποστολή. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ΄ και ο πατριάρχης Φώτιος μας έκαναν την τιμή να μας αναθέσουν τον εκχριστιανισμό των Μοραβών, μετά από αίτημα του ηγεμόνα της χώρας τους Ραστισλάβου. Όπως μας είπαν, μας επέλεξαν γιατί είμαστε έμπειροι διπλωμάτες και γνωρίζουμε άριστα τη σλαβική γλώσσα. Έτσι, φτάσαμε στη Μοραβία το καλοκαίρι του 863…

Καταλαβαίνω ότι, για να δεχτούν πραγματικά τον Χριστιανισμό, οι Μοραβοί πρέπει να μπορούν να κατανοήσουν το κήρυγμα και τη λειτουργία. Γι’ αυτό σκοπεύω να δημιουργήσω ένα σλαβικό αλφάβητο που να αποδίδει όλες τις φωνητικές ιδιαιτερότητες της γλώσσας τους, ώστε να αποδώσω στα σλαβικά τη Θεία Λειτουργία και τα ιερά μας βιβλία. Άλλωστε, κάθε λαός έχει δικαίωμα να τιμά τον Θεό στη δική του γλώσσα…

Με τη βοήθεια του Θεού, πιστεύω πως θα καταφέρουμε να πετύχουμε στο ιεραποστολικό μας έργο και να συμβάλουμε στην επέκταση της επιρροής και της πνευματικής ακτινοβολίας του Βυζαντίου στην κεντρική Ευρώπη!

Ν. Αναστάσης, Β4

Οι πρωταγωνιστές μιλούν... - Βασίλειος Β΄

Όλη μου τη ζωή την πέρασα πολεμώντας… Πάντα έπαιρνα μέρος ο ίδιος στις εκστρατείες, οδηγώντας και εμψυχώνοντας τους στρατιώτες μου, χωρίς να υποχωρώ ούτε στη μεγάλη ζέστη ούτε στο μεγάλο κρύο, παρά μόνο όταν πετύχαινα τον στόχο μου. Έτσι άλλωστε κατάφερα να συντρίψω τον Σαμουήλ, τον μεγαλύτερο εχθρό μου, και να υποτάξω πλήρως τη χώρα του, τη Βουλγαρία, στο Βυζάντιο.

Οι Βούλγαροι είχαν εκμεταλλευτεί το ότι με απασχολούσαν οι εξεγέρσεις των δυνατών της Μικράς Ασίας και είχαν αποθρασυνθεί τελείως! Με ηγέτη τον Σαμουήλ, ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος που έφτανε μέχρι τη Θεσσαλία, ενώ οι ληστρικές επιδρομές που επιχειρούσαν ακόμη και μέχρι την Πελοπόννησο είχαν εξελιχθεί σε μάστιγα για την αυτοκρατορία. Έπρεπε να τους αντιμετωπίσω με σκληρότητα και αποφασιστικότητα…

Η κρίσιμη αναμέτρηση έγινε στην τοποθεσία Κλειδί. Ο Θεός μας χάρισε τη νίκη! Χιλιάδες Βούλγαροι έπεσαν στο πεδίο της μάχης, αλλά και χιλιάδες αιχμαλωτίστηκαν. Η τύχη αυτών των αιχμαλώτων ήταν φριχτή… Θέλοντας να δείξω σε όλους τι περιμένει τους εχθρούς του Βυζαντίου και του αυτοκράτορά του, έδωσα την εντολή να τυφλωθούν! Μόνο έναν μονόφθαλμο αφήσαμε ανά 100 τυφλούς άντρες, για να τους καθοδηγεί κατά τον γυρισμό τους στην πατρίδα τους. Το σοκ του Σαμουήλ όταν αντίκρισε το αποτρόπαιο θέαμα ήταν τόσο μεγάλο, ώστε δε συνήρθε ποτέ… Λίγο αργότερα πέθανε από τη λύπη του για την καταστροφή του στρατού του και της χώρας του.

Τώρα ξέρετε γιατί με αποκαλούν «Βουλγαροκτόνο».

Ι. Άννα - Μαρία, Β2

Από το ημερολόγιο της πριγκίπισσας Άννας

989 μ.Χ., Κωνσταντινούπολη

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

Το πεπρωμένο μου σφραγίστηκε! Ο αδελφός μου, ο αυτοκράτορας Βασίλειος, μόλις μου ανακοίνωσε τα νέα...

Αν και δεν ανακατεύομαι στις υποθέσεις του κράτους, ήξερα για την εξέγερση της μικρασιατικής αριστοκρατίας. Επίσης γνώριζα πως, για να συντρίψει τους εχθρούς του, ο αδελφός μου ζήτησε βοήθεια από τον Βλαδίμηρο, τον ηγεμόνα των Ρώσων. Αυτό που δεν μπορούσα να φανταστώ ήταν ότι σ’ αυτή την υπόθεση θα μπλεκόμουν κι εγώ… Ο Βλαδίμηρος ζήτησε σαν αντάλλαγμα να γίνω σύζυγός του. Το πιστεύεις αυτό; Εγώ, η πορφυρογέννητη πριγκίπισσα, να παντρευτώ έναν ξένο, που δεν τον έχω δει ποτέ στη ζωή μου! Τουλάχιστον ο Βασίλειος με διαβεβαίωσε πως ο μέλλων σύζυγός μου δέχτηκε να γίνει Χριστιανός. Δεν παρέλειψε και να μου επισημάνει τα οφέλη που θα έχει για την αυτοκρατορία μας αυτός ο γάμος. Βλέπεις λοιπόν πως δεν έχω άλλη επιλογή…

Σε λίγες μέρες φεύγω για τη Χερσώνα. Μετά από ένα πολύωρο και κουραστικό ταξίδι θα δω για πρώτη φορά τον άνθρωπο που θα παντρευτώ, τον άνθρωπο που θα με πάρει μακριά από την πατρίδα μου, σε μια άγνωστη χώρα. Άλλες κοπέλες ίσως ονειρεύονταν να παντρευτούν τον Βλαδίμηρο. Είναι ένας ισχυρός ηγεμόνας, και μάλιστα λένε πως είναι πολύ εμφανίσιμος άντρας, ψηλός, με γαλανά μάτια και ξανθά μαλλιά. Από την άλλη, έχουμε μεγάλη διαφορά ηλικίας… Και με παντρεύεται κι αυτός χωρίς να με ξέρει, μόνο και μόνο για να συμμαχήσει με το Βυζάντιο. Χιλιάδες ερωτήματα με βασανίζουν. Θα μου αρέσει άραγε; Θα μου φέρεται καλά; Αυτό το «θα», το μέλλον, μοιάζει τόσο αβέβαιο…

Θεέ μου, βοήθησέ με!

Μ. Φαίδρα, Β2

Από το ημερολόγιο του Βασιλείου Β΄

Αγαπητό ημερολόγιο,

Σήμερα ήταν μια πολύ σημαντική μέρα για την αυτοκρατορία, μια μέρα που θα μείνει στην ιστορία. Η αγαπημένη μου αδερφή Άννα παντρεύτηκε τον Ρώσο ηγεμόνα Βλαδίμηρο! Άλλωστε, του είχα υποσχεθεί το χέρι της, προκειμένου να με βοηθήσει να αντιμετωπίσω την εξέγερση των μεγαλογαιοκτημόνων στη Μικρά Ασία, με την προϋπόθεση βέβαια να βαπτιστεί Χριστιανός.

Ο γάμος έγινε με κάθε μεγαλοπρέπεια, αφού προηγήθηκε η βάπτιση του Βλαδίμηρου. Η αδερφή μου ήταν πανέμορφη μέσα στη λαμπερή της φορεσιά και στολισμένη όπως ταίριαζε στην περίσταση! Είναι αλήθεια, ωστόσο, πως φαινόταν κάπως θλιμμένη… Είναι φυσικό, αφού θα αναγκαστεί να αφήσει τη Βασιλεύουσα και το παλάτι και να ζήσει στο εξής σε έναν τόπο εντελώς ξένο και με διαφορετικό πολιτισμό. Ελπίζω όμως τελικά να είναι ευτυχισμένη στο πλευρό ενός τόσο γενναίου και όμορφου άντρα, ενός σημαντικού ηγεμόνα και συμμάχου, πλέον, της αυτοκρατορίας.

Μετά τον βασιλικό γάμο διοργανώθηκε πλούσιο τραπέζι για να γιορταστεί το γεγονός, ενώ επακολούθησε η ομαδική βάπτιση των Ρώσων στον ποταμό Δνείπερο μέσα σε ένα κλίμα συγκίνησης και ενθουσιασμού. Και εγώ νιώθω μεγάλη ικανοποίηση, αφού είμαι βέβαιος ότι το Βυζάντιο έχει πολλά να κερδίσει. Οι Ρώσοι είναι ένας ισχυρός πολεμικά λαός και είναι πολύ σημαντικό που θα υπάρχει ειρήνη μεταξύ μας. Παράλληλα, μια τεράστια έκταση θα ενταχθεί στη σφαίρα επιρροής της Ορθοδοξίας και του βυζαντινού πολιτισμού, ενώ είναι σίγουρο πως θα υπάρξουν και οικονομικά οφέλη, αφού οι εμπορικές ανταλλαγές μας με τους Ρώσους θα εντατικοποιηθούν.

Μακάρι αυτός ο γάμος να αποτελέσει την απαρχή μιας μακράς περιόδου συνεργασίας και ευημερίας και για τους δύο λαούς!

Σ. Σωτήρης, Β4